U ime Allaha, Milostivog, Samilosnog
Sva hvala i zahvala pripadaju samo Allahu (s), Gospodaru svjetova i neka je salavat i selam na najčasnijeg od poslanika i vjerovjesnika, Muhammeda sina Abdullaha, na njegovu očišćenu familiju i sve one koji ih u dobru slijede do Sudnjeg dana. A onda:
Prije nego što objasnimo odnos ljudi prema Bogu i prirodu tog odnosa potrebno je imati ispravno znanje o tome ko je Bog, ko je čovjek odnosno ko smo mi, ustvari.
Ko je Stvoritelj svih stvorenja?
Ko je stvorenje zvano čovjek?
STVORITELJ
Stvoritelja smo upoznali putem Njega samog, inače Ga ne bi ni upoznali. Posvjedočili smo protiv sebe, još dok smo bili kao prah, da je On Bog, Onaj koji jedini zaslužuje da se obožava. On je Onaj koji nema partnera ni u čemu.
وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِن بَنِي آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَىٰ أَنفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ ۖ قَالُوا بَلَىٰ ۛ شَهِدْنَا ۛ أَن تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَٰذَا غَافِلِينَ [٧:١٧٢] أَوْ تَقُولُوا إِنَّمَا أَشْرَكَ آبَاؤُنَا مِن قَبْلُ وَكُنَّا ذُرِّيَّةً مِّن بَعْدِهِمْ ۖ أَفَتُهْلِكُنَا بِمَا فَعَلَ الْمُبْطِلُونَ [٧:١٧٣] وَكَذَٰلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ وَلَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ [٧:١٧٤]
(prevod značenja)
I kad je Gospodar tvoj uzeo iz kičmi Ademovih sinova potomstvo njegovo i kada posvjedočiše protiv sebe: „Zar Ja nisam Gospodar vaš?“ – rekoše: „Da, svjedočimo.“ – Da ne reknete na Sudnjem danu: „Mi smo zaista bili nemarni.“ Ili da ne reknete: „Naši pretci su bili mušrici i mi smo samo njihovo potomstvo. Zar ćeš nas uništiti zbog djela onih koji su griješili?“ - Tako iznosimo dokaze ne bi li se povratili. 7.172-174
Teuhid (monoteizam) je prirodna vjera (fitra) sa kojom je Uzvišeni ALLAH ljude stvorio. Svako dijete se rađa sa ovim, ali se vremenom pretvara u mušrika (onaj koji Allahu pripisuje partnera u bilo čemu) zbog okoline, roditelja i drugih faktora. Uz to nam je Uzvišeni ALLAH poslao poslanike (neka je mir i spas na sve njih) i knjige kako bi nam objasnio, putem svojih apsolutnih, savršenih imena i svojstava, šta želi od nas. Stvorio je za ajete (znakove) u stvorenjima koji ukazuju na Njega, ne bi li se povratio onaj čija je fitra pokvarena, koji je skrenuo sa pravog puta, koji je gluh, slijep i čije je srce zatvoreno za Stvoritelja. Putem tih ajeta smo spoznali da je Uzvišeni ALLAH najčasniji Stvoritelj, Onaj kome pripada strahopoštovanje, Onaj koji posjeduje uzvišenost nad svim i čast koja samo Njemu dolikuje, Onaj koji ima najljepša imena i savršena svojstva. On je Bog (ilah) koji jedini zaslužuje obožavanje. Jedini koji zaslužuje potpunu pokornost. Jedini koji ima pravo da Ga se voli neizmjernom ljubavlju. Niko od Njegovih stvorenja mu ne može konkurisati u ljubavi i pokornosti niti mu je iko sličan u imenima i svojstvima. Pogledi ne dopiru do Njega - a On vidi sve. To je Uzvišeni ALLAH. Kada bi htjeli da Ga opišemo, uzdižemo i hvalimo - koristeći sva pera i mastilo ovog svijeta – ne bi to uspjeli onako kako On to zaslužuje i kako On sam sebe opisuje. Mi još vjerujemo da On posjeduje imena i svojstva koja mi ne poznajemo, jer nas On nije poučio.
ČOVJEK
Što se čovjeka tiče, Uzvišeni ALLAH je njegov Gospodar, Onaj koji ga je poučio o sebi pa je i sam sebe tako spoznao. Zato zna da je stvoren i da mu je Allah Stvoritelj.
الرَّحْمَٰنُ [٥٥:١] عَلَّمَ الْقُرْآنَ [٥٥:٢] خَلَقَ الْإِنسَانَ [٥٥:٣] عَلَّمَهُ الْبَيَانَ [٥٥:٤]
(prevod značenja)
Milostivi, poučava Kur'anu, stvara čovjeka...55.1-3
أَوَلَا يَذْكُرُ الْإِنسَانُ أَنَّا خَلَقْنَاهُ مِن قَبْلُ وَلَمْ يَكُ شَيْئًا [١٩:٦٧]
(prevod značenja)
Zašto insan ne razmisli. Mi smo ga zaista stvorili a prije je bio ništa. 19.67
Čovjekom upravlja Allah, odlučuje o njemu svojom voljom i presudom.
وَلَوْ أَنَّ قُرْآنًا سُيِّرَتْ بِهِ الْجِبَالُ أَوْ قُطِّعَتْ بِهِ الْأَرْضُ أَوْ كُلِّمَ بِهِ الْمَوْتَىٰ ۗ بَل لِّلَّهِ الْأَمْرُ جَمِيعًا ۗ أَفَلَمْ يَيْأَسِ الَّذِينَ آمَنُوا أَن لَّوْ يَشَاءُ اللَّهُ لَهَدَى النَّاسَ جَمِيعًا ۗ وَلَا يَزَالُ الَّذِينَ كَفَرُوا تُصِيبُهُم بِمَا صَنَعُوا قَارِعَةٌ أَوْ تَحُلُّ قَرِيبًا مِّن دَارِهِمْ حَتَّىٰ يَأْتِيَ وَعْدُ اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ لَا يُخْلِفُ الْمِيعَادَ [١٣:٣١]
(prevod značenja)
...Zaista, svaka naredba je Allahova...13.31
مَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِهِ إِلَّا أَسْمَاءً سَمَّيْتُمُوهَا أَنتُمْ وَآبَاؤُكُم مَّا أَنزَلَ اللَّهُ بِهَا مِن سُلْطَانٍ ۚ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ ۚ أَمَرَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ ۚ ذَٰلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ [١٢:٤٠]
(prevod značenja)
...Zaista, svaka presuda je samo Allahova...12.40
وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَن يَشَاءَ اللَّهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا [٧٦:٣٠] يُدْخِلُ مَن يَشَاءُ فِي رَحْمَتِهِ ۚ وَالظَّالِمِينَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا [٧٦:٣١]
(prevod značenja)
Vi ne možete ništa htjeti ako to Allah neće. Zaista je Allah Sveznajući Onaj koji sudi. Uvodi koga hoće u Njegovu milost. Zulumćarima je pripremio tešku patnju. 76.30-31
Čovjek je manjkav i čini greške. Ademovi sinovi griješe, a najbolji od onih koji griješe su oni koji se povrate i pokaju. Čovjek je slab i nije u stanju sam sebi koristiti ili štetiti – ako Allah to neće – što znači da nema snage niti moći osim od Allaha i kod Allaha.
يُرِيدُ اللَّهُ أَن يُخَفِّفَ عَنكُمْ ۚ وَخُلِقَ الْإِنسَانُ ضَعِيفًا [٤:٢٨]
(prevod značenja)
Allah želi da vam olakša a čovjek je stvoren slab. 4.28
Također, Allah se obraća svom voljenom poslaniku Muhammedu (neka je mir i spas na njega i njegove) i kaže u časnom Kur'anu:
قُل لَّا أَمْلِكُ لِنَفْسِي نَفْعًا وَلَا ضَرًّا إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ ۚ وَلَوْ كُنتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ لَاسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِ وَمَا مَسَّنِيَ السُّوءُ ۚ إِنْ أَنَا إِلَّا نَذِيرٌ وَبَشِيرٌ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ [٧:١٨٨]
(prevod značenja)
Reci: Ne mogu sebi ni štetiti ni koristiti, osim što Allah hoće. Kada bi znao skriveno, učinio bih sebi mnogo dobra i zlo me ne bi doticalo. Ja nisam osim onaj koji upozorava i raduje vjernički narod. 7.188
(prevod značenja)
Ako te Allah pogodi nekom nesrećom - niko je ne može otkloniti osim Njega. I ako te pogodi nekim dobrom – pa On je taj koji ima moć nad svim. 6.17
(prevod značenja)
...Reci: Ko će vladati vama, sa onim od Allaha, ako On hoće da vam našteti ili koristi. Niko (osim Njega). Allah je obavješten o onome što radite. 48.11
Čovjek je ovisan o Allahu, Bogatom, Neovisnom – i čovjek ne posjeduje ništa od ovosvjetskih blagodati osim onoga sa čime ga Allah opskrbi.
(prevod značenja)
O ljudi, vi ste siromasi u odnosu na Allaha. Allah, On je Bogat i hvale dostojan. 35.15
Čovjek je rob i nije ono čemu se robuje. Sve njegove osobine su osobine roba, manjkave i slabe; i nemoguće je da bilo koja njegova osobina sadrži nešto božansko u sebi, zato što su samo Allahove osobine savršene. Allah je stvorio ljude i dao im vlast na zemlji kako bi mu služili i obožavali Ga - a ne da traže da njih neko obožava.
يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَى اللَّهِ ۖ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ [٣٥:١٥]
(prevod značenja)
O ljudi, vi ste siromasi u odnosu na Allaha. Allah, On je Bogat i hvale dostojan. 35.15
وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ [٥١:٥٦]
(prevod značenja)
Nisam stvorio džine i ljude osim da me obožavaju. 51.56
Allah daje čovjeku blagodati. Obasuo ga je tolikim blagodatima da ih čovjek, niti bilo ko od stvorenja, ne može nabrojati. Učinio mu je dostupnim sve što je na zemlji i nebu kako bi služio Allahu i bio mu zahvalan na tome.
(prevod značenja)
Zar ne vidite, zaista vam je Allah potčinio sve na nebu i na zemlji, i obasuo vas blagodatima vidljivim i nevidljivim. Među ljudima ima onih koji se raspravljaju o Allahu bez znanja, i bez upute i bez jasne knjige. 31.20
Čovjek je počastvovan i stvoren u najljepšem obliku kako bi bio sposoban da ispuni ono za što ga je Allah učinio odgovornim i čime ga je Allah obavezao, a to je da obožava samo Njega bez pripisivanja partnera.
(prevod značenja)
Mi smo počastvovali Ademove sinove. Nosimo ih kopnom i morem. I opskrbljujemo ih dobrim stvarima. Dali smo im jasnu prednost nad mnogim našim stvorenjima. 17.70
لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ [٩٥:٤]
(prevod značenja)
Zaista smo stvorili čovjeka u najljepšem obliku. 95.4
ODNOS IZMEĐU ČOVJEKA I STVORITELJA
Odnos čovjeka prema Gospodaru odnosno ponašanje stvorenja prema Stvoritelju je odnos roba prema Bogu, onome koji Jedini zaslužuje da se obožava. To je odnos siromašnog prema Onome koji mu daje, odnos slabašnog, manjkavog, grješnog prema Allahu, Onome koji posjeduje uzvišenost i svu čast. To je odnos slabog prema jakom, malog prema velikom, onog koji prima prema Onome koji daje, onoga kome se sudi prema Sudiji, Vođi, Vladaru i Gospodaru. Obaveze roba u ovakvom odnosu jesu da se ponaša shodno svemu ovome.
يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ [٢:٢١]
(prevod značenja)
O ljudi, činite ibadet svom Gospodaru koji vas je stvorio, i one prije vas, da budete bogobojazni. 2.21
To je odnos u kojem rob obožava svog Gospodara, odnos koji se gradi na pokornosti, poniznosti, podređenosti, ljubavi, zahvalnosti i poslušnosti roba naspram Gospodara. Ovo nikako nije neki poslovni, formalni odnos zbog materijalne koristi, kako neki razumiju iz Njegovih riječi:
(prevod značenja)
Allah je od vjernika „kupio“ njih same i njihov imetak u zamjenu za njihov Džennet. Oni se bore na Allahovom putu pa su ubijani i ubijaju. Ovo je istinsko obećanje u Tevratu, Indžilu i Kur'anu. I ko bolje ispunjava obećano mimo Allaha? Radujte se pogodbi sklopljenoj sa Njim. To, to je zaista veliki uspjeh. 9.111
(prevod značenja)
O vjernici, hoćete li da vam ukažem na trgovinu koja će vas spasiti bolne patnje? Vjerujte u Allaha i Njegovog poslanika i borite se na Allahovom putu sa imecima i životima vašim. Ako znate (shvatite), to je bolje za vas. Oprostiće vam grijehe i uvest će vas u Džennet ispod kojeg rijeke teku, divno boravište džennetsko. To je ogroman uspjeh. Obraduj vjernike. 61.10-13
Trgovina između roba i Gospodara, o kojoj se govori u ovom ajetu, nastaje tek nakon uspostave njihovog međusobnog odnosa koji se gradi na vjeri i ljubavi roba prema Njemu te u pokornosti u svemu što naređuje. Ali, ovaj odnos nije poput odnosa robova i robovlasnika, zato što se taj odnos ogleda u pokornosti, vladavini i ponižavanju bez milosti, časti i oprosta. Uzvišen je Allah od svake manjkave osobine i slabosti stvorenja. On je, zaista, Najugledniji, Uzvišeni i Časni. Ovdje se radi o prijateljskom odnosu, povezanosti i vladavini koja štiti svoje podanike:
اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ ۖ وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُم مِّنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ ۗ أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ ۖ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ [٢:٢٥٧]
(prevod značenja)
Allah je velij mu'mina. On ih izvodi iz tmina na svjetlo. Kafirima je velij tagut. On ih odvodi sa svjetla u tmine. Takvi su stanovnici vatre. Ostaće u njoj zauvijek. 2.257
A Allah najbolje zna